Çevrimdışı
alemextra
Admin
Admin
Ayın En iyi Posteri
- Konu Yazar
- #1
OSMANLI DEVLET ARMASINDAKİ SEMBOLLER
Derleyen-düzenleyen: Abdullah Oğur Ayvaz
18 Ocak 2012 Çarşamba. İzmir. Buca
Internet'teki araştırmalarımda. benzer yayınlarda. resim-alt yazı uyumsuzluğu. eksikler. fazlalıklar. bozuk görüntü vb. durumlar tespit ettiğim için bu düzenlemeyi yaptım. Diğer yayınlarda. a) Tuğranın altındaki Arapça yazılı hilal. b) Güneş üzerindeki mızraklardan biri. c) Çiçek-gül motifi nedense numaralandırma dışı tutularak toplam 30 sembol olduğu belirtilmiştir.
Buradaki düzenlememize göre ise 33 sembol bulunmaktadır. Umarım hata yoktur ve ilgilenenlere faydalı olur. Temel özellikleri hemen hemen aynı olmakla birlikte. farklı renk ve fonlarda yapılmış armalarla karşılaşılmaktadır.
Şekildeki rakamlandırmaya göre armadaki sembollerin karşılıkları şöyledir:
- Tuğranın etrafındaki güneş motifi
- Tuğra
- Yeşil hilal
- Sorguç
- Mızrak
- Hilafet sancağı
- Tüfek
- Tek taraflı teber
- Toplu tabanca
- Asa ve şeşper
- Terazi
- Kuran-ı Kerim ve kanunname
- Çiçek figürleri
- Nişan-ı âl-i imtiyaz
- Çapa
- Bereket boynuzu
- Nişan-ı Osmanî
- Tirkeş ve meşale
- Nişan-ı iftihar
- Osmanlı sancağı
- Mecidî nişanı
- Borazan
- Bozdoğan
- Şefkat nişanı
- Top gülleleri
- Kılıç
- Top
- Tören kılıcı
- Mızrak
- Çift taraflı teber
- Tek taraflı teber
- Ok
- Kalkan
Arma kimlik bilgilerine sahip bir işarettir; resim. şekil. harf ve sayılardan meydana gelir; devletlerin. hanedanların ya da şehirlerin sembolü vazifesini haizdir. Osmanlı devletinin arması da böyledir.
Osmanlı armasındaki semboller en üstten başlayarak şöyle sıralanır:
En tepede bir güneş şekli ve onu çevreleyen güneş ışıkları [1] vardır. Güneş padişahın sembolüdür. Güneş şeklinin ortasında armanın ait olduğu dönemin hükümdarlarının tuğrası [2] yer alır.
Onun altındaki yukarıya bakan yeşil hilalin [3] üzerinde Arapça olarak "Osmanlı devletinin hükümdarı .....
Han. Allah’ın muvaffak kılmasına ve yardımına muhtaçtır ve bu sayede hüküm sürer." yazılıdır. Onun altında. armanın tam göbeğine gelecek şekilde aynalıklı kalkan motifi [33] vardır. Kalkanın ortasında stilize edilmiş güneş motifi [33] vardır. Rivayete göre kalkandaki 12 yıldız burçları temsil eder ve güneş bu burçlar üzerinde hareket eder.
(Bu yıldızların sayısı çoğu zaman 12 adet ile sınırlandırılmıştır.) Böylece Osmanlı kainatın merkezine yerleştirilmiş olur. Kalkanın hemen üzerinde devletin kurucusu Osman Gazi'yi temsil eden bir sorguçlu serpuş [4] vardır ki Osmanlıların köklerine ne kadar bağlı olduğunu anlatır. Kalkanın sağ yanında kırmızı renkli Osmanlı sancağı [20] yer alır.
Osmanlı sancağının karşısında yeşil renkli hilafet sancağı [6] bulunur. Hilafet sancağının asıl rengi siyah iken. arma üzerinde her zaman yeşil renkte gösterilmiş ve bazen de üzerine üç hilal kondurulmuştur.
Osmanlı sancağı tarafındaki şekiller şunlardır:
Sancağın üzerinde bir ok [32] vardır. Sancak aleminin altında baltacılar ocağının kullandığı tek ve çift yüzlü iki teber (balta) [30-31] bulunur. (Çift taraflı teber orduda üst düzey görevliler tarafından üstünlük sembolü olarak kullanılmıştır.) Sonra mızrak [29] ve altında el siperlikli tören kılıcı [28] vardır.
Mızrak [5] son dönem mızraklı süvari alaylarını temsil eder. Sonrasında ağızdan dolma bir top [27] ve altında savaş kılıcı [26] yer alır. Top topçu ocaklarını temsil eder. El siperlikli tören kılıcı [28] klasik Türk kılıcı olmayıp. o devirdeki subaylar tarafından kullanılırdı. Hemen altında bozdoğan (gürz) [23] vardır.
Top ile bozdoğanı sancaktan ayıran boynuzdan yapılan boru (borazan) [22] ise savaş ilanını ve sonra da mehterhaneyi temsil eder. Modern mızıka takımının kullandığı çalgı aletidir.
Hilafet sancağı tarafındaki semboller şunlardır:
Sancak aleminin altında süngü takılmış bir tüfek [7]. altında tek yüzlü teber [8]. sonra toplu tabanca [9] ve topuz başlı asa [10] mevcuttur. Süngülü tüfek Nizam-ı Cedit ile birlikte Osmanlı ordusunun asıl silahı olmuştur. Asa ve şeşperin [10] kenarına asılı olan terazi [11] adaleti temsil eder. Şeşper (6 dilimli topuz) asalet ve üstünlüğü.
asa ise Hazreti Musa'nın asasını temsil eder. Terazi iki kitabın üzerine oturtulmuştur; bu kitaplardan üstteki Kuran-ı Kerim. alttaki ise Osmanlı kanunlarının kitabıdır [12]. Hilafet sancağının altındaki çiçek şekilleri [13] Osmanlının estetik yönünü gösterir. Buket arasındaki güller hilafet sancağı üzerinde manevi ilhamlar sebebiyle bulundurulur.
Buketin hemen altında bir çapa (gemi demiri) [15] yer alır ve Osmanlı denizciliğinin sembolüdür. Arma göbeğindeki kalkanın hemen alt yanında dik duran bir borazan [16] mızıka takımını. onun altında çaprazlama duran tirkeş (ok kuburu. sadak) ile meşale [18] de gece donanmalarını ve ok müsabakalarını hatırlatır.
Armanın alt tarafını boydan boya süsleyen inci defne yaprakları ve çiçek motifleri arasından beş madalya sarkar. Bu madalyaların isimleri şöyledir: İmtiyaz nişanı (devlet adına faydalı işlerde bulunmuş ilim adamları.
idareci ve askerlere verilen nişan). mecidî nişanı. iftihar nişanı. Osmanlı nişanı (Sultan Abdülaziz tarafından 1862'de ihdas edilen. devlet hizmetinde üstün başarı sağlayanlara verilen nişan) ve şefkat nişanı (1878'de İkinci Abdülhamit tarafından ihdas edilen. savaş zamanında. büyük afetlerde devlete. millete hizmet eden kadınlara verilen nişan).
Osmanlı armasının ortaya çıkışı:
Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Selman Can. Osmanlı Devleti'nin sembolü haline gelen "Osmanlı arması" fikrinin İngiltere Kraliçesi Victoria'dan çıktığını iddia etmiştir.
Osmanlı'da arma geleneğinin bulunmadığını belirten Can. Kraliçe Victoria'nın 19'uncu yüzyılda arma tasarımı yaptırarak. Sultan Abdülmecid'e hediye ettiğini söylemektedir. Osmanlı arşivlerinde araştırmalar yapan Selman Can.
tepesinde güneş. hükümdarın tuğrası. Osmanlı sancağı. adaleti temsil eden terazi. Kur'an-ı Kerim gibi birçok sembollerle Osmanlıyı anlatan armanın İngilizler tarafından yapıldığını ifade etmiştir.
Selman Can. arma fikrinin Osmanlı ile Rusya arasındaki Kırım Savaşı sırasında ortaya çıktığını anlatıyor. Can'ın verdiği bilgiye göre. bu dönemde İngiltere Osmanlı ile yakın ilişkiler kurmaya çalışıyordu. Fransa'nın Sultan Abdülmecit'e verdiği "lejyon nişanı" İngiltere'yi harekete geçirdi. İngiltere kraliçesi Victoria.
Fransa'nın verdiği nişana karşılık Kasım 1856'da "dizbağı nişanı"nı Osmanlı sultanına takdim etti. Ancak 1346'da Kral Üçüncü Edward tarafından ortaya çıkarılan dizbağı nişanının geleneğinde şöyle bir uygulama vardır: Nişanı alan kişi ya da hükümdarların armaları Londra'da Windsor Sarayı'nda bulunan Saint George Kilisesi'nin duvarında asılmaktadır.
Ancak Osmanlı padişahının arması bulunmamaktadır. Bunun üzerine Kraliçe Victoria. Prens Charles Young ismindeki arma uzmanını Osmanlı devleti için arma tasarlamak üzere görevlendirir. İstanbul'a gelerek araştırmalarda bulunan Young'a Etyen Pizani isminde Ermeni asıllı bir tercüman yardımcı olur. İngiliz tasarımcı padişahlık alameti olan saltanat kavuğunu.
sorgucu. ay-yıldızlı sancağı ve tuğrayı ön plana çıkararak bir arma hazırlar. Bir yılda hazırlanan arma Osmanlı devletinin Londra sefiri Yunan asıllı Kostaki'ye teslim edilir. Kostaki tarafından İstanbul'a gönderilen armanın çizimlerini Sultan Abdülmecit de beğenir. Bu şekilde ortaya çıkan Osmanlı devleti arması İngiltere'nin Saint George Kilisesi'ndeki yerini alır.
Kraliçe Victoria'nın Charles Young'a tasarlattığı arma Sultan İkinci Abdülhamit döneminde terazi ve silahlar eklenerek son şekline kavuşur.
Yukarıdaki fotoğraf. Topkapı Sarayı Harem girişinde köşeye yerleştirilmiş bir armadır. Tuğra İkinci Abdülhamit Han'a aittir. Bu da eserin 1876-1909 yılları arasında yapıldığını göstermektedir.
Merhum Necip Fazıl Kısakürek 1954'lü yıllarda çıkardığı Büyük Doğu mecmuasının bir sayısının kapağında Osmanlı arması işlemeli sanat eseri bir kumaş resmini yayınlayınca "padişahlık propagandası yapmak" gibi saçma bir gerekçe ile derginin o sayısının toplatıldığını ve kendisinin de suçlanarak mahkemeye sevk edildiğini.
Necip Fazıl'ın mahkemede kendisini suçlayan savcıya gayet ibretli bir şekilde "İçinde adalet işlerine bakılan bu binanın tepesinde aynı Osmanlı arması var. Siz de mi padişahlık propagandası yapıyorsunuz?" diye haykırdığını biliyor muydunuz?
Osmanlı arması 18'inci asır sonlarında meydana gelmeye başlayıp.
karakteristik özelliklerini İkinci Abdülhamit Han devrinde kazanmıştır. Bu devirde devletin unsurlarını armaya yerleştirme fikri ön plana çıkmıştı. Arma çok farklı fonlarda olabiliyor. Ama temel özellikleri hemen hemen aynıdır. saltanat ve orduyu temsil eden motifler
kullanılmıştır. Şimdi fotoğrafı inceleyelim:
Osmanlı armasındaki semboller en üstten başlayarak şöyle sıralanır:
En tepede bir güneş şekli ve onu çevreleyen güneş ışıkları [1] vardır. Güneş padişahın sembolüdür. Güneş şeklinin ortasında armanın ait olduğu dönemin hükümdarlarının tuğrası [2] yer alır.
Onun altındaki yukarıya bakan yeşil hilalin [3] üzerinde Arapça olarak "Osmanlı devletinin hükümdarı .....
Han. Allah’ın muvaffak kılmasına ve yardımına muhtaçtır ve bu sayede hüküm sürer." yazılıdır. Onun altında. armanın tam göbeğine gelecek şekilde aynalıklı kalkan motifi [33] vardır. Kalkanın ortasında stilize edilmiş güneş motifi [33] vardır. Rivayete göre kalkandaki 12 yıldız burçları temsil eder ve güneş bu burçlar üzerinde hareket eder.
(Bu yıldızların sayısı çoğu zaman 12 adet ile sınırlandırılmıştır.) Böylece Osmanlı kainatın merkezine yerleştirilmiş olur. Kalkanın hemen üzerinde devletin kurucusu Osman Gazi'yi temsil eden bir sorguçlu serpuş [4] vardır ki Osmanlıların köklerine ne kadar bağlı olduğunu anlatır. Kalkanın sağ yanında kırmızı renkli Osmanlı sancağı [20] yer alır.
Osmanlı sancağının karşısında yeşil renkli hilafet sancağı [6] bulunur. Hilafet sancağının asıl rengi siyah iken. arma üzerinde her zaman yeşil renkte gösterilmiş ve bazen de üzerine üç hilal kondurulmuştur.
Osmanlı sancağı tarafındaki şekiller şunlardır:
Sancağın üzerinde bir ok [32] vardır. Sancak aleminin altında baltacılar ocağının kullandığı tek ve çift yüzlü iki teber (balta) [30-31] bulunur. (Çift taraflı teber orduda üst düzey görevliler tarafından üstünlük sembolü olarak kullanılmıştır.) Sonra mızrak [29] ve altında el siperlikli tören kılıcı [28] vardır.
Mızrak [5] son dönem mızraklı süvari alaylarını temsil eder. Sonrasında ağızdan dolma bir top [27] ve altında savaş kılıcı [26] yer alır. Top topçu ocaklarını temsil eder. El siperlikli tören kılıcı [28] klasik Türk kılıcı olmayıp. o devirdeki subaylar tarafından kullanılırdı. Hemen altında bozdoğan (gürz) [23] vardır.
Top ile bozdoğanı sancaktan ayıran boynuzdan yapılan boru (borazan) [22] ise savaş ilanını ve sonra da mehterhaneyi temsil eder. Modern mızıka takımının kullandığı çalgı aletidir.
Hilafet sancağı tarafındaki semboller şunlardır:
Sancak aleminin altında süngü takılmış bir tüfek [7]. altında tek yüzlü teber [8]. sonra toplu tabanca [9] ve topuz başlı asa [10] mevcuttur. Süngülü tüfek Nizam-ı Cedit ile birlikte Osmanlı ordusunun asıl silahı olmuştur. Asa ve şeşperin [10] kenarına asılı olan terazi [11] adaleti temsil eder. Şeşper (6 dilimli topuz) asalet ve üstünlüğü.
asa ise Hazreti Musa'nın asasını temsil eder. Terazi iki kitabın üzerine oturtulmuştur; bu kitaplardan üstteki Kuran-ı Kerim. alttaki ise Osmanlı kanunlarının kitabıdır [12]. Hilafet sancağının altındaki çiçek şekilleri [13] Osmanlının estetik yönünü gösterir. Buket arasındaki güller hilafet sancağı üzerinde manevi ilhamlar sebebiyle bulundurulur.
Buketin hemen altında bir çapa (gemi demiri) [15] yer alır ve Osmanlı denizciliğinin sembolüdür. Arma göbeğindeki kalkanın hemen alt yanında dik duran bir borazan [16] mızıka takımını. onun altında çaprazlama duran tirkeş (ok kuburu. sadak) ile meşale [18] de gece donanmalarını ve ok müsabakalarını hatırlatır.
Armanın alt tarafını boydan boya süsleyen inci defne yaprakları ve çiçek motifleri arasından beş madalya sarkar. Bu madalyaların isimleri şöyledir: İmtiyaz nişanı (devlet adına faydalı işlerde bulunmuş ilim adamları.
idareci ve askerlere verilen nişan). mecidî nişanı. iftihar nişanı. Osmanlı nişanı (Sultan Abdülaziz tarafından 1862'de ihdas edilen. devlet hizmetinde üstün başarı sağlayanlara verilen nişan) ve şefkat nişanı (1878'de İkinci Abdülhamit tarafından ihdas edilen. savaş zamanında. büyük afetlerde devlete. millete hizmet eden kadınlara verilen nişan).
Osmanlı armasının ortaya çıkışı:
Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Selman Can. Osmanlı Devleti'nin sembolü haline gelen "Osmanlı arması" fikrinin İngiltere Kraliçesi Victoria'dan çıktığını iddia etmiştir.
Osmanlı'da arma geleneğinin bulunmadığını belirten Can. Kraliçe Victoria'nın 19'uncu yüzyılda arma tasarımı yaptırarak. Sultan Abdülmecid'e hediye ettiğini söylemektedir. Osmanlı arşivlerinde araştırmalar yapan Selman Can.
tepesinde güneş. hükümdarın tuğrası. Osmanlı sancağı. adaleti temsil eden terazi. Kur'an-ı Kerim gibi birçok sembollerle Osmanlıyı anlatan armanın İngilizler tarafından yapıldığını ifade etmiştir.
Selman Can. arma fikrinin Osmanlı ile Rusya arasındaki Kırım Savaşı sırasında ortaya çıktığını anlatıyor. Can'ın verdiği bilgiye göre. bu dönemde İngiltere Osmanlı ile yakın ilişkiler kurmaya çalışıyordu. Fransa'nın Sultan Abdülmecit'e verdiği "lejyon nişanı" İngiltere'yi harekete geçirdi. İngiltere kraliçesi Victoria.
Fransa'nın verdiği nişana karşılık Kasım 1856'da "dizbağı nişanı"nı Osmanlı sultanına takdim etti. Ancak 1346'da Kral Üçüncü Edward tarafından ortaya çıkarılan dizbağı nişanının geleneğinde şöyle bir uygulama vardır: Nişanı alan kişi ya da hükümdarların armaları Londra'da Windsor Sarayı'nda bulunan Saint George Kilisesi'nin duvarında asılmaktadır.
Ancak Osmanlı padişahının arması bulunmamaktadır. Bunun üzerine Kraliçe Victoria. Prens Charles Young ismindeki arma uzmanını Osmanlı devleti için arma tasarlamak üzere görevlendirir. İstanbul'a gelerek araştırmalarda bulunan Young'a Etyen Pizani isminde Ermeni asıllı bir tercüman yardımcı olur. İngiliz tasarımcı padişahlık alameti olan saltanat kavuğunu.
sorgucu. ay-yıldızlı sancağı ve tuğrayı ön plana çıkararak bir arma hazırlar. Bir yılda hazırlanan arma Osmanlı devletinin Londra sefiri Yunan asıllı Kostaki'ye teslim edilir. Kostaki tarafından İstanbul'a gönderilen armanın çizimlerini Sultan Abdülmecit de beğenir. Bu şekilde ortaya çıkan Osmanlı devleti arması İngiltere'nin Saint George Kilisesi'ndeki yerini alır.
Kraliçe Victoria'nın Charles Young'a tasarlattığı arma Sultan İkinci Abdülhamit döneminde terazi ve silahlar eklenerek son şekline kavuşur.
Yukarıdaki fotoğraf. Topkapı Sarayı Harem girişinde köşeye yerleştirilmiş bir armadır. Tuğra İkinci Abdülhamit Han'a aittir. Bu da eserin 1876-1909 yılları arasında yapıldığını göstermektedir.
Merhum Necip Fazıl Kısakürek 1954'lü yıllarda çıkardığı Büyük Doğu mecmuasının bir sayısının kapağında Osmanlı arması işlemeli sanat eseri bir kumaş resmini yayınlayınca "padişahlık propagandası yapmak" gibi saçma bir gerekçe ile derginin o sayısının toplatıldığını ve kendisinin de suçlanarak mahkemeye sevk edildiğini.
Necip Fazıl'ın mahkemede kendisini suçlayan savcıya gayet ibretli bir şekilde "İçinde adalet işlerine bakılan bu binanın tepesinde aynı Osmanlı arması var. Siz de mi padişahlık propagandası yapıyorsunuz?" diye haykırdığını biliyor muydunuz?
Osmanlı arması 18'inci asır sonlarında meydana gelmeye başlayıp.
karakteristik özelliklerini İkinci Abdülhamit Han devrinde kazanmıştır. Bu devirde devletin unsurlarını armaya yerleştirme fikri ön plana çıkmıştı. Arma çok farklı fonlarda olabiliyor. Ama temel özellikleri hemen hemen aynıdır. saltanat ve orduyu temsil eden motifler
kullanılmıştır. Şimdi fotoğrafı inceleyelim:
- Tuğranın etrafındaki bu güneş motifi padişahın güneşe benzetilmesinden ileri gelir.
- İkinci Abdülhamit'in tuğrası
- Sorguçlu serpuş: Osman Gazi'yi ve Osmanlı tahtını temsil eder.
- Kalkan: Ortasında stilize edilmiş bir güneş motifi var. 12 yıldız: Rivayete göre bu 12 yıldız 12 burcu temsil eder. Güneş bu burçlar üzerinde hareket eder. Böylece Osmanlı kainatın merkezi addedilmiştir. Başka bir rivayete göre Osmanlının 12 eyaletini temsil eder.
- Osmanlı sancağı
- Mızrak: Son dönem mızraklı süvari alaylarını remzeder.
- Tek taraflı teber (balta): Tören silahıdır.
- Çift taraflı teber: Orduda üst düzey görevliler tarafından üstünlük sembolü olarak kullanılmıştır.
- Mızrak
- El siperlikli tören kılıcı: Bu kılıç klasik Türk kılıcı olmayıp. o devirdeki subaylar tarafından kullanılırdı.
- Top: Topçu ocaklarını temsil eder.
- Kılıç: Geleneksel Türk kılıcı
- Top gülleleri
- Borazan: Modern mızıka takımının kullandığı çalgı aletidir.
- Yay
- Çapa: Osmanlı denizciliğini temsil eder.
- Bereket boynuzu: Bu boynuzun Osmanlı kültürüyle alakası yoktu. Armayı tasarlayan kişi azınlıklardan biri veya bir Avrupalı olsa gerek. Osmanlı topraklarını temsil ettiği rivayet edilir.
- Hilafet sancağı (yeşille remzedilmiş).
- Üstte Kuran-ı Kerim. altta Kanunnameler (Böylece devletin adaletinin Osmanlı yazılı kanunları ve şeriat ile sağlandığı remzediliyor).
- Terazi: Şeşper ve asaya asılıdır. adaleti temsil eder.
- Asa ve şeşper(altı dilimli topuz). Şeşper: Asalet ve üstünlüğü remzeder. Asa: Hz. Musa'nın asasını remzeder.
- Toplu tabanca: 1840'dan itibaren bütün subayların kullandığı silahtı. Osmanlı ordusunun modernize edildiğini remzeden bir motif.
- Kılıç
- Çift taraflı teber
- Süngülü tüfek
- Şefkat nişanı: 1878'de İkinci Abdülhamit Han tarafından ihdas edilmiş olup; savaş zamanında. büyük afetlerde devlete. millete hizmet eden kadınlara verilirdi.
- Mecidi nişanı: Beş ayrı derecesi vardır ki kişinin başarıları arttıkça bir üst derecesi verilirdi. Üst derece verilince alt derece geri alınırdı. Savaşlarda üstün başarı gösteren askerlere verilirdi.
- Nişan-ı iftihar: Sultan Abdülmecit döneminde ihdas edilmiştir. Üst düzey devlet hizmetlileri ve askerlere verilirdi.
- Nişan-ı Osmani: Sultan Abdülaziz Han tarafından 1862'de ihdas edilmiş olup. devlet hizmetinde üstün başarı sağlayanlara verilirdi.
- Nişan-ı al-i imtiyaz: Devlet adına faydalı işlerde bulunmuş ilim adamları. idareci ve askerlere verilmek üzere 1876'da İkinci Abdülhamit Han tarafından ihdas edilmiştir.
-
-
-