Çevrimdışı
alemextra
Admin
Admin
Ayın En iyi Posteri
- Konu Yazar
- #1
HZ. İDRİS (A.S.)
A. Kur'ân Ve Hadis Kaynaklarında Verilen Bilgiler
Bâzı rivayetlerde Hz. Âdem'in vefatından sonra. riyasetin oğlu Şît'e geçtiği ve onun peygamber olarak görevlendirildiği bil¤dirilmiştir. Hz. Peygamber'den de. Allah'ın Şît'e vahyettiği ve ona 50 sahife gönderdiği nakledilmiştir.[1] Ancak Kur'ân-ı Kerim'de onun hakkında bilgi verilmemiştir.
Kur'ân-ı Kerim'de ismi zikredilen peygamberlerin tarih iti¤bariyle ikincisi olan İdris (a.s.). müfessirlerin ekseriyetine göre Nuh'un (a.s.) babasının dedesidir; ancak Nuh'un dedesi olduğu da söylenmiştir.
Kaynaklarda soy kütüğü şöyle verilmektedir: İdris/Ahnuh b. Yâred b. Mehlâil b. Kaynân b. Anûş b. Şit (a.s.)[2] Kur'ân. Hz. Şît ile Hz. Nuh arasında peygamberlik yapmış olan İdris (a.s.) hakkında iki yerde bilgi vermiştir. Bu âyetlerde onun ismi ve peygamberliğiyle birlikte. ahlâkî faziletlerine işaret edil¤mekte ve bâzı sıfatlarından bahsedilmektedir. Bu âyetlerin meal¤leri şöyledir:
"Ey Muhammedi Kitap'ta İdris'e dair söylediklerimizi de ha¤tırla! Şüphesiz İdris. özü-sözü doğru/sıddîk bir peygamberdi. Biz onu yüce bir makama yükselttik.[3]
"Ey Muhammedi İsmail. İdris ve Zülkifl hakkında anlattığı¤mızı da hatırla! Onların her biri. sabredenlerdendi. Biz de onlan rahmetimize garkettik. Onlar gerçekten salihlerdendi.[4]
Kur'ân-ı Kerim'de Hz. İdris hakkında verilen bilgi bunlar¤dan ibarettir. Görüldüğü gibi admın geçtiği ilk yerde onun dos¤doğru bir insan ve bir peygamber olduğu hatırlatılmakta. ayrıca Cenab-ı Hak tarafından yüce bir makama çıkarıldığı vurgulan¤maktadır. Son iki âyette ise. onun sabredenlerden. Allah'ın rah¤metine dahil edilenlerden ve salih kullardan olduğu bildirilmek¤tedir.
Bu âyetlerin tefsirinde müfessirler. İdris'in (a.s.) yükseltil¤diği bildirilen "mekânen aliyyen/yüce bir mekân" tabiri üzerinde durmuşlar. bunun manevî bir mertebe olabileceği ihtimâline işaret ederek.
bu ifâdeden. Cenab-ı Hakk'm İdris'e peygamberlik bahşetmesi ve ona otuz sahife/suhuf indirmesinin kastedildiğini söylemişlerdir. Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.v) hakkında da. "Biz senin şanım yücelttik."[5] buyurulmasmı. bu ihtimâli kuv¤vetlendirici bir delil olarak zikretmişlerdir.
Bu arada. "yüce bir mekân" ifadesine ikinci bir anlam verilmiş. bu tabir ile Allah Teâlâ'nın. Hz. İdris'i semâya çıkardığının kastedildiği söylenmiş¤tir. Bu ikinci ihtimal doğrultusunda. onun çıkarıldığı dördüncü kat semâda hâlen yaşamakta olduğunu ileri sürenler olmuştur. Yine. onun altıncı kat veya yedinci kat semâda olduğunu kabul edenler vardır.
Hasen-i Basri'ye nisbet edilen bir görüşe göre ise. yüce mekândan maksat Cennettir ve İdris (a.s.) oraya konul¤muştur.[6]
Sahih hadis kaynaklarında Rasülullah'ın (s.a.v.) ulvî âlem¤lere yükseltildiği Miraç yolculuğu esnasında. göğün katlarında diğer bâzı peygamberler yanında Hz. İdris ile de görüştüğünü bildiren rivayetler mevcuttur.
Ancak bu rivayetlerin ekserisinde. Rasülullah'ın. Hz. Âdem (a.s.) ile dünya semâsında. Hz. İbrahim (a.s.) ile ise altıncı semâda görüştüğü ittifakla bildirilirken. İdris (a.s.). Musa (a.s.) ve İsa (a.s.) peygamberlerle hangi semâda görüştüğünün kesin olarak tespit edilemediği ifâde edilmektedir.[7] Bu rivayetlerden anlaşıldığı gibi. Sevgili Peygamberimiz.
Miraç yolculuğa esnasında. diğer bâzı peygamberlerle de görüşmüştür. İdris (a.s.) dışındaki bu peygamberlerin semânın katlarında hâlâ yaşamakta olduğu şeklinde bir durum söz konusu değildir. Dolayısıyla.
onlardan sâdece birinin. şimdi de hayatta olup semânın dördüncü katında bulunduğu neticesini çıkarmak zordur. Öyle düşünenler. iddialarını ispat hususunda. ikna edici deliller ileri sürememişlerdir. [8]
B. Diğer Kaynaklarda Anlatılanlar
Hz. îdris'in hâlâ hayatta olduğu hakkındaki görüşün. Tev¤rat ve Ehl-i Kitab'm elinde bulunan diğer dînî kitaplardaki ha¤berlerden aktarıldığı anlaşılmaktadır. Çünkü bu kitaplarda Hz. İdris (a.s.)'ın. Allah tarafından göğe yükseltildiğinden bahsedil¤miş; Kitab-ı Mukaddes'de "Allah'ın îdris'i kendine aldığı".
Tal-mut'da ise. "îdris'in göğe yükseltildiği" bildirilmiştir. Müslüman yardımcı olan güneş meleğinden de. ölümünün ertelenmesi hususunda yardım ister. Güneş meleği onun bu âlimlerin.
bu konudaki görüşlerinin kaynağının bu bilgiler oldu¤ğu açıktır; dolayısıyla doğruluğunu ispat mümkün değildir. Âyet¤te Hz. İdris'in yükseltildiği belirtilen "yüce mekân" ile semâ katı¤nın kastedildiği görüşünü taşıyanlara karşı. Mevdûdî. haklı ola¤rak şöyle demiştir: "Âyetteki yüce mekânın açık anlamı. Allah'ın İdris'i. yüksek bir makama erdirmesidir."[9]
Kur'ân ve hadislerde. İdris'in (a.s.) ne zaman ve hangi kavme gönderildiği veya peygamberlik görevini yerine getirirken nelerle karşılaştığı hususunda da bilgi yoktur. Onun İsrailoğulları peygamberlerinden olduğunu söyleyenler olmuşsa da. mü-fessirlerin ekseriyeti. Hz. Nuh'tan önce yaşadığını kabul etmiş¤lerdir. Müfessirlerin bir kısmı.
onun Tevrat'ta Yared oğlu Ha-nok/Ahnuh[10] adıyla zikredilen şahıs olduğu görüşündedirler. Talmut'ta Hanok hakkında daha geniş bilgi verilmiştir. Orada bildirildiğine göre. Âdemoğulları. Nuh'tan önceki dönemde bo¤zulmaya başlayınca. Allah Teâlâ. insanlardan uzak zâhidâne bir hayat süren Hanok'u. bir melek vasıtasıyla.
insanların arasına karışmak ve onları doğru yola çağırmakla görevlendirir. Bu ilâhî emir üzerine inzivadan çıkan Hanok. Allah tarafından kendisine gönderilen vahyi insanlara tebliğ eder. İnsanlar. ona inanarak. Allah'a ibadet etmeye başlarlar. Hanok. âdil bir şekilde. tara 350 yıl halkı yönetir. Bu münâsebetle Yüce Allah. mü'min kullarına her tür nimeti ihsan eder.[11]
Eski Mısır Medeniyeti araştırmacılarından bâzıları ise. İdris isminin Eski Mısır dinindeki "Oziris" kelimesinin Arapça karşılığı olduğunu ileri sürmüşlerdir. Efsaneye göre. insanlığın ilk öğret¤meni olan.
ziraat ve bâzı sanatlar yanında insanlara pek çok bilgi öğreten Oziris göğe çıkmış ve köşkünü orada kurmuştur. Bu bilge kral veya peygamber sonradan Eski Mısırlılarca tanrılaştırılmıştır. Onun tanrı olduğunu kabul eden Mısırlıların inanışına göre. ölen her insanın ameli tartılır; iyilikleri çok olanlar. Tanrı Oziris'e kavuşurlar.[12]
Bazı tarih kitaplarında. İdris'in Eski Mısır'ın başkenti Menufta doğduğu. kral manasına gelen "Hermes" adını taşıdığı bildirilmiştir. O. Mısır'dan çıkıp yeryüzünü dolaşmış. sonunda yine Mısır'a dönüp 82 yaşında iken göğe yükseltilmiştir. Bâzı tarihçilere göre ise. Bâbil'de doğup-büyümüş. çocukluk yıllarınıda.
babasının dedesi olan Şît'in (a.s.) ilmini öğrenmiştir. Büyü¤yünce peygamber olarak görevlendirilmiş insanları Âdem ve Şît'in dinine çağırmıştır. Ne var ki. kendisine az bir grup iman etmiş. ekseriyet ise ona düşman kesilmiştir. Neticede o ve üm¤meti. Bâbü'den Mısır'a hicret etmek zorunda kalmışlar.
tebliğ faaliyetini orada yürütmüşlerdir.[13] Bu arada müslüman tarihçi ve coğrafyacılardan Bîrûnî. Hermes'e İdris de denildiğini. bâzıla¤rının ise Budayı Hermes olarak kabul ettiklerini nakletmekte-dir.[14]
Diğer taraftan Kur'ân-ı Kerim'de ismi geçen Hz.İlyas'm (En'** suresi. 6/85; Saffât suresi. 37/123-135} İdris (a.s.) oldu¤ğu hakkında da rivayetler vardır. Ancak.
İlyas'm İsraüoğulları peygamberlerinden olduğu görüşü kesin gibidir. Dolayısıyla İdris ile îlyas'ın aynı şahıs olduğu görüşüne pek itibar edilmemiştir.[15] onunla ilgili başka bir rivayette ise. Sâbiıler'in. dinlerini Şît. İdris ve Nuh (a.s.) peygamberlerden aldıkları söylenmiştir.[16]
Tefsirler. tarih kitapları ve peygamber kıssalarına dair e-serlerde. kalemle ilk yazı yazan. ilk kez elbise dikip giyen kim¤senin İdris olduğu kaydedilmektedir. Buna göre. daha önceki insanlar hayvan derilerini giymişlerdir.
Bu bakımdan idris (a.s.). terzilerin piri kabul edilir. Ona İdris adının. Allah tarafından gönderilmiş olan kitapları ve İslâm ahkâmını çok okuduğu ve bunlardan ders yaptığı için verildiği de söylenmiştir.