Çevrimdışı
alemextra
Admin
Admin
Ayın En iyi Posteri
- Konu Yazar
- #1
Türk Kelimesinin Geçtiği ilk Türkçe Metinler.
Orhun Yazıtları Köktürk imparatorluğunun ünlü hükümdarı Bilge Kağan döneminden kalan yazılı taşlardır. Bu taşlar Türk yazı dilinin ilk belgeleridir. Şüphesiz daha önceki dönemlerden kalma Türkçe metinler ve kitabeler de vardır.
"Türk adının Türk askerlik sanatının esasları.. Türk gururunun ilâhî yüksekliği.. Türk feragat ve faziletinin büyük örneği.. Türk içtimaî hayatının ulvî tablosu.. Türk edebiyatının ilk şaheseri.. Türk hitabet sanatının erişilmez şaheseri..
Hükümdarane eda ve ihtişamlı hitap tarzı.. Yalın ve keskin üslubun şaşırtıcı numunesi.. Türk milliyetçiliğinin temel kitabı.. Bir kavmi bir millet yapabilecek eser.. Asırlar içinden millî istikameti aydınlatan ışık.. Türk dilinin mübarek kaynağı.. Türk yazı dilinin ilk Ön Söz'den)
KÖKTÜRKLER
6. yüzyılın başlarından 7. yüzyılın ortalarına kadar olan dönemde Köktürk İmparatorluğu Mançurya'dan İran'a kadar uzanıyordu. Türk boyları güçlü hakanların buyruğunda birleşmiş Türk boyları esir edildi.
Fakat bu esaret uzun sürmedi İlteriş Kağan dağılan milleti topladı; 680-682 yıllarında devleti Çin esaretinden kurtararak yeniden kurdu.
BİLGE VE KÖL TİGİN KARDEŞLER
İlteriş Kağan öldüğü zaman oğulları Bilge ve Köl Tigin henüz 7 ve 8 yaşlarında idiler. Onun için İlteriş Kağan'ın yerine kardeşi Kapgan Kağan geçti. Kapgan Kağan zamanında devlet eski haşmetine ulaştı.
Kapgan Kağan'ın ölümünden sonra Bilge Kağan Taht'a oturdu. Kardeşi Köl Tigin ve buyrukçu (vezir) ihtiyar Tonyukuk' un yardımı ile devleti daha da kuvvetlendirdi. Onun devrinde "Türk Birliği" tam olarak bir kere daha sağlandı. Birliğin sağlandığı her devirde görüldüğü gibi Bilge Kağan zamanında da Türk Devleti eşsiz bir kudret haline geldi.
Köl Tigin 731'de unutulmaması gereken olayları ve kendisinden sonra tutulacak yolu ısrarla belirtmek istemişti.
BiLGE TONYUKUK
Bilge Kağan ve Köl Tigin anıtlarından başka kağanların ve kendisinin yaptıklarını anlatmaktadır
YAZITLARIN YERİ
Orhun Yazıtları Koşo Çaydam gölü yakınlarındadır. 48. enlem ve 107. boylam arasında kalan bölgededir.
Anıtların olduğu yerde yalnız dikilitaşlar değil eski bir Türk başkentidir.
Heykeller arasında Bilge Kağan'ın kalan kısımları da kırık dökük bir durumda ele geçmiştir.
YAZITLAR NASIL BULUNDU
Orhun harfleriyle yazılı kitabelerden tarihçi Cüveyni "Talih-i Cihanküşa" isimli eserinde söz etmişti. Eski Çin kaynaklarında da Türklerin böyle anıtlar diktikleri yazılıydı. Fakat 18. ve 19. yüzyıllara kadar ilim dünyası bu anıtların nerede ve ne durumda olduklarını öğrenemedi.
1709 yılında Rusya ile İsveç arasında yapılan Poltava savaşında Orhun kitabelerinden iki-yüz yıl önce yazılmıştı. Bu İsveçli subay ülkesine döndükten sonra anılarını yazdı ve Yenisey kitabelerinden söz etti. Bunun üzerine tarihçilerin Türklerden kalan eserlere ilgisi arttı.
ORHUN YAZITLARI DA BULUNUYOR
1889 yılında Rus tarihçi Yardintsev Orhun Abidelerini buldu. Fakat yazılarını okuyamadı. 1890'da bir Fin heyeti
Nihayet 1893'te Danimarkalı büyük ilim adamı Thomsen Türk tarihine yaptığı bu hizmetten dolayı milletimizin şükranlarını kazandı.
ORHUN ALFABESİ
Köktürk alfabesini Orhun anıtlarından öğrendik. Onun için Köktürk alfabesi daha çok Orhun alfabesi olarak anılır. Köktürk yazısı Milâttan çok öncesine ait bazı kaya yazıları da bulunmuştur.
Orhun alfabesi 38 harflidir. Bunun 4'ü sesli yukarıdan aşağıya yazılır. Orhun Abidelerinde satırlar yukarıdan aşağıya yazılmış ve sağdan sola doğru istif edilmiştir.(Bk. Alfabe)
ORHUN YAZISI
Orhun yazısı sağdan sola yazılır. Harfler birleştirilmez. Kelimeler ise birbirinden üst üste konmuş iki nokta ile ayrılır. Orhun alfabesi 4'ü sesli hem "gök"anlamına geliyor.
KÖL TİGİN ANITI
Bilge Kağan'ın kağan olmasında kardeşinin kazandığı zaferleri anlatıyor.
Bu anıt
Köl Tigin anıtı kaplumbağa şeklinde oyulmuş bir kaideye oturtulmuş. Bulunduğu zaman bu kaidenin yanında devrilmiş durumdaydı. Sonradan yerine dikilmiştir. Rüzgâra dönük tarafında bazı satırlar silinmiş.
Anıtın yüksekliği 3 yukarıda 44 santimdir. Üst kısım kemer şeklinde bitmekte ve yukarıda beş kenarlı olmaktadır. Doğu cephesinin üzerinde kağanın işareti bulunuyor.
Köl Tigin anıtındaki satırların uzunluğu 235 santimdir. Cetvelden çıkmış gibi düzgün ve güzel harflerle yazılmıştır.
Bu anıtın etrafında türbenin enkazı yüzlerini ve boylarını tam olarak gösteren örnekler bulunamamıştır.
BİLGE KAĞAN ANITI
Köl Tigin anıtının bir kilometre uzağında ve yerleşme şekli bakımından aynıdır. Yalnız birkaç santim daha uzundur.
Bilge Kağan anıtı ünlü Köktürk hakanı Bilge Kağan adına dikilmiştir. Anıt yeğeni Yolluğ Tigin'in kitabe kayıtları da yer alır.
Bilge Kağan'ın türbe ve heykel kalıntıları da bulunmuştur. Fakat hem anı hem heykeller daha çok tahrip edilmiş durumdadır.
TONYUKUK ANITI
Tonyukuk anıtı iki dikilitaş halindedir. İkisi de dört cephelidir. Bulunduğu zaman taşlar devrilmemişti. Fakat yazılar daha silik durumdadır.
Tonyukuk baş buyrukçusu yani baş veziri idi. Bu anıtı ihtiyarlık devrinde kendisi diktirmiştir ve oradaki yazılar da kendisine aittir.
Tonyukuk ikinci taşında 27 satır yazı vardır.