Çevrimdışı
alemextra
Admin
Admin
Ayın En iyi Posteri
- Konu Yazar
- #1
Orkun (Göktürk) A-B-C- sini öğrenme kılavuzu.
Göktürk Yazıtları; Türklerin bilinen ilk yazılı belgeleridir. Orkun ırmağı yanında bulunduğu için Orkun Yazıtları adı ile de anılır.
1893 yılında Danimarkalı dil bilimci Vilhelm Ludvig Peter Tomsen tarafından. Rus Türklük bilimcisi Vasili Vasilyeviç Radlof'un yardımıyla çözülmüş ve aynı yılın 15 Aralık günü “Danimarka Kağanlık Bilimler Akademisi'nde” bilim acununa açıklanmıştır.
ÖZELLİKLERArapça gibi sağdan sola yazılır.
Lâtin tamgalarında olduğu gibi büyük. küçük tamga ayırımı yoktur.
Sözcükler arasına boşluk konmaz; ayırmak için “:” imi kullanılır. Aynı oğurda tümce sonlarına da “:” imi konur.
Eski Türkçede “F. Ğ. H. J. V” sesleri olmadığından. bunların simgeleyen tamgalar da yoktur.
Tamgalar kalın-ince olmak üzere nitelenmektedir.
TAMGALAR
Sesli Tamgalar
Orkun Yazıtlarında 4 ünlü tamga vardır. Hem ince hem de kalın olarak kullanıldıklarından bir tamga iki ses verir. dolayısıyla 8 ünlüye karşılık gelirler.
Tamga
Okunuşu
Tamga
Okunuşu
a
A - E
ı
I - İ
o
O - U
ö
Ö - Ü
a : Sözcük başında uza ilk seslemde sessiz tamgadan sonra yazılmaz. Sözcüğün ikinci. üçüncü sözcüklerinde yer almaz. Sözcük sonunda kullanılır.
i : Sözcük başında yazılır. Ancak ikinci. üçüncü seslemlerde kullanılmaz. İlk seslemde Quzactamgalarından önce yazılmaz. İç seslemlerde de bu tamgalardan öñce yazılmaz. Sözcük sonunda kullanılabilir. İlk seslemde “o. u. ö. ü” varsa ikinci ve soñraki seslemlerde yazılır.
o : Sözcük başında kullanılabilir. Ancak q tamgasından önce kullanılmaz. “Ko-Ku” sesi verilmesi istenirse q tamgasının sonuna eklenir. İlk seslemde “o. u” varsa soñraki seslemlerde “o. u” yazmaya gerek yoktur. Ama ilk seslemde ayrı bir sesli varsa iç seslemlerde o. u yazmaya gerek vardır.
“u” tamgası olarak sözcük sonuna yazılabilir.
ü : Sözcük başında kullanılabilir. Ancak X tamgasından önce kullanılmaz. “Kö-Kü” sesi verilmesi istenirse X tamgasının sonuna eklenir. İlk seslemde “ö. ü” varsa soñraki seslemlerde “ö. ü” yazmaya gerek yoktur. Ama ilk seslemde ayrı bir sesli varsa iç seslemlerde “ö. ü yazmaya gerek vardır.
“ü” tamgası olarak sözcük sonuna yazılabilir.
Sessiz Tamgalar
Kalın uza ince olmak üzere 20 tikedir.
Kalın
Okunuşu
İnce
Okunuşu
B
ab
b
eb
D
ad
d
ed
G
ag
g
eg
K
ak
k
ek
L
al
l
el
N
an
n
en
R
ar
r
er
S
as
s
es
T
at
t
et
Y
ay
y
ey
B : Kalın ünlülü sözcüklerde kullanılır. “ab” sesini verir.
Sözcük başında “ab” uza “ba” diye okunur.
aBB(baba) - şRB (barış) - aB (aba)
***
b : İnce ünlülü sözcüklerde kullanılır. “eb” sesini verir.
Sözcük başında “eb” uza “be” diye okunur.
ütröb (börtü) – nb (ben) – kbb (bebek)
***
D : Kalın ünlülü sözcüklerde kullanılır. “ad” sesini verir.
Eski Türkçe'de “d” ile başlayan sözcük olmadığından sözcük başında “ad” diye okunur.
mıV (aldım) - aND (adana) - ıYD (dayı)
***
d : İnce ünlülü sözcüklerde kullanılır. “ed” sesini verir.
Eski Türkçe'de “d” ile başlayan sözcük olmadığından sözcük başında “ed” diye okunur.
miJk (kendim) - mdd (dedem) - ligd (degil/değil)
***
G : Kalın ünlülü sözcüklerde kullanılır. “ag” sesini verir.
Eski Türkçe'de “g” ile başlayan sözcük olmadığından sözcük başında “ag” diye okunur.
çG (agaç/ağaç) - aGG (gaga) - amLG (aglama)
***
g : İnce ünlülü sözcüklerde kullanılır. “eg” sesini verir.
Eski Türkçe'de “g” ile başlayan sözcük olmadığından sözcük başında “eg” diye okunur.
mitig (egitim) - enslg (gelsene) - niH (engin)
***
K : Kalın ünlülü sözcüklerde kullanılır. “ak” sesini verir.
Sözcük başında “ak” uza “ka” diye okunur.
Sözcüğün ortasında da “ak” uza “ka” diye okunur.
“ko. ok. ık. kı. ku. uk” seslerini kullanmak için önüne uza ardına ünlü eklenmez. Çünkü bu sesleri veren “q (ok-uk)” ile “Q (ık-kı)” sesleri kullanılmaktadır.
NKşıK (akışkan) - KBK (kabak) - qBK (kabuk)
***
k : İnce ünlülü sözcüklerde kullanılır. “ek” sesini verir.
Sözcük başında “ek” uza “ke” diye okunur.
Sözcüğün ortasında da “ek” uza “ke” diye okunur.
“ök. kö. kü. ük” seslerinde kullanılmaz. Bu sesler için “X (ök-ük)” tamgası kullanılır.
mVk (keldim/geldim) - lHöX (köñül/gönül) - alk (ekle)